Jaap Fris en Niels Moshagen zijn de boeren van Erve Kiekebos. Dit gemengde bedrijf ligt in Empe, gemeente Brummen. Jaap en Niels kennen elkaar vanuit het bedrijfsleven, Jaap als marketeer en Niels met een eigen bedrijf. Sinds 2016 werken ze samen, bouwen aan voornamelijk sociaal maatschappelijke initiatieven. Ze delen een grote interesse in ecologische ontwikkelingen en werken graag met de handen in de grond. Maar hoe kom je aan die grond? “Dat was nog wel een uitdaging”, vertelt Jaap. “We willen niet in loondienst, maar ondernemer zijn. Uiteindelijk vonden we Lenteland als financier.”

“Geen eindigheid in ontwikkeling”

Lenteland geeft boeren die op een natuur-inclusieve manier willen toegang tot grond en een boerderij. Voor elke Lenteland-boerderij wordt een coöperatie opgericht en worden geschikte boeren gezocht. De boeren worden gesteund bij de opstart van de boerderij en ontvangen een basisinkomen totdat de boerderij winstgevend is. Burgers kunnen mee-investeren in de boerderij en worden zo mede-eigenaar. Daarmee komt de grond en boerderij in handen van de gemeenschap. De stichting garandeert dat de boerderij blijft bijdragen aan het verrijken van het landschap met zoveel mogelijk leven.

Nog niet uitgeleerd

Jaap: “We hebben geen uitgebreide agrarische opleidingen gevolgd, wel heel veel stages gelopen bij traditionele boeren. Zeg maar, een praktische opleiding. Dat betekent wel dat je veel situaties voor het eerst meemaakt”. Hij wijst naar de oormerken die klaarliggen. “Binnenkort moet ik voor het eerst de kalveren oormerken.”

Op Erve Kiekebos staan zowel eigen koeien als vee van een andere boer. De eigen koeien zijn Lakenvelders. “Precies wat bij onze visie past: inheems, Gelders en lichtvoetig. Dat laatste is van groot belang, het is hier nat. En natuurlijk mét horens en op kruidenrijk grasland.”

De tuinderij en de pluktuin kennen zowel fijne tuinbouwgewassen zoals boontjes en pompoenen als ook zelfpluk-fruit en fruit dat de boerderij zelf verwerkt. Daarnaast zijn er kassen voor het verlengen van een seizoen en het opkweken van groenten.

Jaap en Niels zijn niet uitgeleerd. Zo hebben ze zich uitgebreid verdiept in bomen en struiken via het Agroforestry Netwerk. Dat is de volgende stap. “We hebben ons 2 jaar voorbereid hierop, met proefbomen en -heggen. In het najaar van 2024 beginnen we met het planten van de productieboomgaarden. In 2 fasen worden zo’n 1.400 bomen en struiken aangeplant. Veel meer fruit en noten, een combinatie van bomen en grasland – voor koeien en kippen, de combinatie bomen en akkerbouw – dus strokenteelt, en noten en graanteelt. Met windschermen van hakhout creëren we microklimaten.”

Natuurinclusief op een eigen wijze

Het bedrijf werkt in alles natuurinclusief. “Geen kunstmest of pesticiden, de ecosystemen ondersteunen elkaar en de akkergrond is het hele jaar afgedekt.” Toch kan Erve Kiekebos zich geen biologisch bedrijf noemen. “Nee, we werken geheel biologisch, maar we willen ons niet laten inperken door een certificaat. Wij zien geen eindigheid in de ontwikkeling. Niet die van de boerderij en niet in die van onszelf. We werken dan wel agro-ecologisch, maar we hebben ontzettend veel geleerd van de traditionele boeren. Bij die traditie haken we aan.”

De traditionele boer kan ook weer wat opsteken. “In 2023 is de graanoogst mislukt. Die hebben we verkocht aan de buurman. Die had zijn koeien nog nooit graan gevoerd. Hij (én zijn koeien) waar er erg tevreden over. In ruil konden we zijn trekker lenen. Zo kun je samenwerken, niet tegenwerken.”

Samen werken

Jaap en Niels doen het werk niet alleen. “Daya heeft een sleutelpositie in de tuinderij en Henk ontfermt zich over de pluktuin en de boomgaarden.”

Karlijn, de partner van Jaap, ontwikkelt een B&B met tiny houses en verzorgt de vergaderarrangementen en diners. De voormalige melkveestallen en een deel van het erf bieden daarvoor ruime mogelijkheden. De eerste diners – in samenwerking met een chefkok – zijn al gehouden.

In de voormalige stallen wordt nu gebouwd aan een winkelruimte met kleinschalige horeca en een grote keuken voor een nog betere eigen verwerking van de producten.

En Erve Kiekebos kent meer ‘partners’. Zo wordt met het Waterschap gewerkt aan een 600 meter natuurvriendelijke oever van de beek. En laten we de loopeenden niet vergeten, die ervoor zorgen dat de tuinderij in dit slakkenrijke jaar weinig schade ondervindt van die dieren.

Zegt het voort

Jaap vertelt dat de aanmelding bij Caring Farmers “vanzelf” ging. “Het concept past bij ons en zoals al gezegd: we zijn nooit uitgeleerd. Zo zijn we gaan zoeken naar oerrassen van boontjes.” En kennis delen doen de boeren van Erve Kiekebos ook graag. Niet alleen via een nieuwsbrief maar ook digitaal. “We zijn met een podcast begonnen: Van Stad Naar Land.” Dit gaat in de vorm van keukentafelgesprekken. Hierin interviewen ze ook kritische (melkvee)boeren uit de omgeving.

Afzet en verkoop

De producten worden tot nu toe alleen als afhaalpakket afgezet via (particuliere) adressen in Apeldoorn, Deventer, Zutphen, Arnhem, Empe en op de boerderij zelf. De winkel is geopend op 15 juni 2024. Beperkt levert de boerderij ook aan horeca in Zutphen, Brummen en Arnhem.

Deelnemers en betaling

De financiering van het bedrijf gaat via de oorspronkelijke lening. Inmiddels hebben zich ook al flink wat boeren- en burger-deelnemers ingekocht via certificaten waarmee je (vanaf een minimum) ook stemrecht krijgt. Daarnaast hebben zich mensen geabonneerd op de afhaalpakketten. Die zijn gebaseerd op solidaire betaling. Je kiest voor een pakket (klein, middel of groot) en dan bepaal je of je een minimaal bedrag betaalt voor bodem en boer, een redelijk bedrag of een goed bedrag. Je bepaalt bij dat laatste pakket welk uurloon je de boer gunt. Het betekent óók dat je je met een kleine beurs toch 30 weken in het jaar een pakket kunt afnemen.