Farmers aan 't woord

Boerderij Ruimzicht is een maximaal gemengd bedrijf: met melkvee, akkerbouw, tuinderij, zorg, boerderijwinkel, marktkraam, zuivelverwerking, varkens, kippen en schapen. Boerderij Ruimzicht wordt gerund door Gerjo Koskamp en Jara van Rooij. Samen met Annet Kranenburg zijn zij vennoten in Boerderij Ruimzicht.

Wij zijn Harry en Petra Bruins, boeren op ERF-1: een 140 jaar oud familiebedrijf op het Kampereiland in de IJsseldelta. Onlangs is de boerderij uitgebreid met ERF-32: 120 ha pacht, hoofdzakelijk grasland, waar ca. 140 melkkoeien en bijbehorend jongvee grazen. Op ERF-32 wordt efficiënt biologisch geboerd in samenwerking met biologische akkerbouwers in de Noordoostpolder.

Wij zijn John en Johanna Huiberts uit het Noord-Hollandse Sint Maartensbrug. Als een van de weinigen telen wij onze bloembollen biologisch. Jarenlang waren wij gangbaar, maar toen John in 2013 een cursus bodembiologie volgende, kwam hij erachter dat het niet goed ging met onze zandgronden. We besloten om het toen anders te doen.

Novalishoeve is een Biodynamisch gemengd bedrijf. Met (melk)vee, varkens, kippen, een akkerbouw en een zorgtak bloeit het hele bedrijf op. "Als boer moet je een observerende houding hebben. Waarom groeit dat plantje daar? Hoe voelt je koe zich? Hoe kan ik het beter doen?"

Op ons familiebedrijf in Pijnacker telen we momenteel op bijna 25 hectare en produceren we jaarlijks zo'n 17 miljoen kilo tomaten. We gaan voor maximale circulariteit; we zetten in op biologische gewasbescherming door het natuurlijke ecosysteem in de kas te onderhouden (hommels bestuiven de bloemen en we zetten natuurlijke vijanden van plaaginsecten in) en zijn we hard op weg om al onze kringlopen te sluiten.

Wij zijn Wil en Lisan Sturkenboom van de Fruittuin van West, een veelzijdig bedrijf. In onze boomgaard in Amsterdam Nieuw-West telen wij een groot aantal verschillende soorten planten, alleen al op onze boomgaard groeien 40 soorten fruit. Daarnaast hebben wij varkens, vleeskoeien, ganzen, een imkerij, leg- en vleeskippen. In onze Earthship hebben wij een tuincafé en een biologische winkel. Hier verkopen wij het hele jaar rond onze en andere biologisch of biodynamische producten. Eveneens bevinden de CSA ‘Pluk! Groenten van West’ en de kaasmakerij ‘Mathilde’s kaas’ zich op ons bedrijf.

Wij zijn Cees en Margriet Spanjer. Wij zijn 9e generatie boer in het dorp Lies op Terschelling. Tot 2003 hadden we een melkveebedrijf, maar daarna zijn we overgeschakeld naar een zoogkoeienhouderij. Sinds 1976 hebben wij een biologische/ecologische bedrijfsvoering, alhoewel eigenlijk beter gesteld kan worden dat we gewoon nooit zijn omgeschakeld naar een grootschalig agrarisch bedrijf.

Lotte Rensema en Pieter Heida begonnen zonder grasland en kochten in 2017 een bedrijf met veel stalruimte. Op dat moment wisten ze nog niet of het mogelijk zou zijn om vee te kunnen fokken. Maar, daar kwam verandering in toen ze ineens 16 hectare natuurgebied konden pachten. Inmiddels is dat uitgebreid naar ruim 30 hectare natuur.

Poldervarken wil dierenwelzijn naar een hoger plan trekken. Sinds de zomer zijn zij 5 sterren varkensboeren van Varkens in Nood. ⁠ "Het gaat niet altijd om dat iets rendabel is, maar ook om de liefde voor de dieren. Zo nam ik bijvoorbeeld twee biggetjes in huis, toen deze wat extra zorg nodig hadden. Ik geloof dat je deze extra zorg terugziet aan het einde van de rit. Ik hoop dat de consument met ons werk ook bewuster wordt. Dat men de kiloknallers laat liggen en een écht stukje vlees koopt."

Ik ben Jasper Meerkerk. Tien jaar geleden ben ik begonnen met dit zuivelproductiebedrijf, een mooie aanvulling op de zorgboerderij van mijn ouders. We hebben nu 65 melkkoeien en we werken zoveel mogelijk natuurinclusief. Op een groot deel van onze weilanden doen we aan intensief weidevogelbeheer: momenteel hebben we drie plas-drasweilanden en vijf kruidenrijke graslanden.

Sem Roefs is directeur van MijnStadstuin. Een collectief van 110 moestuinen die sinds 2015 iedere Amsterdammer de mogelijkheid biedt om op ecologische wijze stadsboer te zijn. In een tuintje van 50 vierkante meter verbouwen stedelingen hun eigen groenten.

Wij zijn Jeroen en Gusta van der Kooij. Onze boerderij is al zes generaties in onze familie. Wij hebben in 1990 het stokje overgenomen en in 2008 hebben we besloten biologisch te worden. De koeien aten vanaf dat moment alleen nog maar gras.

Hoe help je de transitie van gangbare landbouw naar natuurinclusief vooruit? Door het zelf te gaan doen. In 2020 hopen wij, Johannes Regelink en Joanne Malotaux, het gangbare melkveebedrijf van de oom van Johannes in Vorden (Achterhoek) over te nemen. Deze boerderij is al een eeuw in de familie. Honderd jaar geleden nog een klein gemengd bedrijf, nu gangbaar zoals heel veel andere. Boerin Joanne en Boer Johannes hopen hier weer een gemengd bedrijf van te maken.

Met ons bedrijf zijn wij al jarenlang bezig om stap voor stap steeds duurzamer en natuur- en mensvriendelijker te gaan produceren. Dit begon met het verminderen van kunstmest en het stoppen van soja als voermiddel. In 2015 begonnen wij met omschakelen naar een biologisch bedrijf, nadat wij zagen hoe schadelijk bijvoorbeeld glyfosaat is. Het omschakelen naar een biologisch bedrijf was in de eerste jaren best pittig.

Sandy van den Ban. Ik heb sinds 2018 een permacultuurkas en -tuin in Hellevoetsluis. Toen ik hier begon, was de bodem helemaal op. Hij is weer tot leven gekomen door de kracht van ontginning, wormen en compost.

“De mens moet weer weten waar het eten vandaan komt. Kinderen moeten weer leren hoe een plantje groeit en beseffen wat er allemaal aan vooraf gaat voordat er iets op hun bord ligt” - Boerin Jeannine over haar missie. 

Als je bezig gaat met de landbouw in de Gelderse Vallei valt op dat het eentonig en grootschalig is en dat een inkomen vergaren moeizaam is vanwege te lage prijzen. Tijd dus om de consument te verbinden met wat hem omringt: boeren en natuur en die twee met elkaar te verbinden. Vanaf het erf van boeren naar de buren met een korte keten en een verantwoorde prijs voor iedereen.

In 2016 hebben wij samen het melkveebedrijf van mijn ouders in Randwijk (Zuid-Holland) overgenomen. We zijn direct begonnen met de omschakeling om natuurinclusief en biologisch te boeren. Ons christelijke geloof is de basis waarop wij beslissingen nemen. Dat betekent bijvoorbeeld dat wij kijken naar ‘hoe is iets bedoeld vanuit de schepping?’ Een koe is bedoeld om gras te eten en geeft melk. Een kalfje hoort bij de moeder.

Ik ben Tommi Palumbo. Momenteel ben ik samen met mijn vrouw Anne bezig met de overname van de boerderij van mijn ouders. In deze zestiende-eeuwse boerderij ben ik samen met mijn broers opgegroeid. Aankomende zomer verhuizen we hierheen. Het plan is om eerst een testjaar te draaien, waarbij we groente telen voor zo’n 25 man. We willen via een CSA-structuur (Community Supported Agriculture) zelfoogstabonnementen gaan verkopen. Mensen kunnen dan wekelijks groente komen oogsten. We willen natuurinclusief en regeneratief boeren.

Mijn naam is Cornelis Mosselman en ik ben akkerbouwer op het Zuid-Hollandse eiland Goeree-Overflakkee. Akkerbouwer in hart en nieren en erg begaan met ‘het lot’ van de Nederlandse landbouw. Er spelen wereldwijd vele grote problemen, die ik niet kan overzien en oplossen. Maar tegenover mijn Schepper heb ik nu en hier de verantwoordelijkheid om goed te zorgen voor hetgeen mij toevertrouwd is. Begin 2018 heb ik besloten om het roer radicaal om te gooien en op zoek te gaan naar een manier van telen waarbij de bodem en alles daaromheen weer opbloeit.

Onze boerderij ligt in het Groningse Beerta en heeft drie takken: akkerbouw, varkens en biogas. We zijn de enige varkenshouder in Nederland die twee sterren heeft van het Beter Leven Keurmerk van de Dierenbescherming voor zijn varkens.

Sinds een paar jaar ben ik bezig met een kleinschalige biologische bloemenkwekerij in het mooie Brabantse dorp Eersel.

Mijn naam is Arie van den Berg, we boeren al vele generaties op Hoeve Ackerdijk, een melkveebedrijf op veengrond tussen Rotterdam en Delft. We boeren nu 21 jaar biologisch.

Ik ben Johan Smits en 25 jaar lang werkte ik in de glastuinbouw, maar deed uiteindelijk waar mijn hart ligt en volgde de jaaropleiding permacultuur. In 2018 ben ik begonnen met StadsBomerij, een fruitboomkwekerij gevestigd in Almere.

Ik ben Jan Overesch uit Raalte. Samen met mijn vrouw Mariet en zoon Rick en onze medewerkers, hebben wij een gemengd bedrijf met varkens, zoogkoeien, akkerbouw en groententeelt.

Ik ben David Luijendijk, gangbaar geschoold en opgegroeid in het Westland “De Lier” 43 jaar en sinds 2007 run ik biologische groentekwekerij Eko-Logisch, gevestigd in Roelofarendsveen.

Martien Spitzen (1949) is een ex bio melkveehouder in NW Overijssel en loopt al een tijd voor de troepen uit: hij weigerde de drijfmest van zijn koeien te injecteren en ging deze verdund met water verregenen.

Mijn naam is Inge Vleemingh en wij hebben een zorgboerderij Den Besselder en buitenvarkens en buitenkippen De Goed Gevulde. Mijn vriend heeft al jaren de zorgboerderij en ik ben drie jaar geleden met varkens gestart.

Wim beheert met zijn partner Eriko 3.5 ha weide/bos in het Geuldal in Zuid Limburg. Naast onze holistische Dierenartsenpraktijk Bio Mentor hebben we Biomentor Farm, die we holistisch en regeneratief beheren.

Ik ben Dirk Koolen, sociaal ondernemer en eigenaar van het bedrijf Second Love Food waarin werken aan total-use van GFT-reststromen als grondstof centraal staat.

Mijn naam is Jessica Zwartjes. In Leiden, vlakbij het centrum, heb ik stadstuinderij Het Zoete Land opgericht. Het is een CSA-tuinderij (Community Supported Agriculture).

Ik ben Angela Rijnen. Samen met mijn man, Piet Glas, heb ik een kleinschalig (30 ha) biologisch gemengd bedrijf in Loppersum (Groningen): Eikemaheert. We houden vleeskippen, die buiten lopen in laagstamboomgaarden en een fruittuin.

Wij zijn Maurits en Jessica Tepper, in 2015 begonnen met onze boerderij Eytemaheert. Wij houden raszuivere Groninger Blaarkop koeien, welke 100% grasgevoerd zijn.

Ik ben Matthijs de Haan en ik heb in Ingen (gemeente Buren) een biologisch melkveebedrijf met 45 koeien die ieder zo’n vijfduizend liter melk leveren. Dat is wel eens anders geweest.

Samen met mijn vrouw Daniëlla de Winter runnen wij een mooie tuinderij op de esgronden aan de rand van het Brabantse dorp Haaren. We telen daar biologische groente die we zo veel als mogelijk in de korte keten en lokaal afzetten.

Mijn naam is Eva Vos en ik ben sinds mijn afstuderen in 2018 enthousiast bezig met KipEigen: een kleinschalig lokaal project, waarin ik momenteel 200 dubbeldoel hennen met een paar hanen houd, op een perceel van 1,5 ha in Loosdrecht.

Mijn naam is Paul Bos, ik ben eigenaar van Fortboerderij Dijkzicht in Aalsmeerderbrug, Haarlemmermeer (NH). Ik heb hier twee hoofdactiviteiten: een multifunctioneel landbouwbedrijf met biologische schapenhouderij, en daarnaast een trainingscentrum voor groei & transformatie.

“Op weg naar natuurinclusief”, dat is hoe we ons akkerbouwbedrijf ook wel omschrijven. Het is namelijk een ‘gewoon’ gangbaar bedrijf met het traditionele veenkoloniale bouwplan van zetmeelaardappels, granen en wat suikerbieten, maar sinds een jaar of tien zijn we stap voor stap dingen anders en dingen extra gaan doen.

Bert was tot drie jaar geleden een gangbare, intensieve varkenshouder. Hij stond voor de keuze om een grote investering te doen en op te schalen, maar koos ervoor om te stoppen en een andere baan te zoeken. De varkensmarkt heeft teveel ups en downs en hij zag andere boeren daarmee worstelen en depressief worden. Het besluit gaf ruimte en hij vond een nieuwe baan. Maar vier dagen nadat de varkens weg waren, had hij alweer twee biggen aangeschaft.

Sinds een 5-tal jaren ben ik een proces ingegaan om het boeren weer leuk te maken, niet alleen voor mij maar ook voor mijn omgeving. Tegen de stroom in heb ik keuzes gemaakt die achteraf gezien geweldig toekomstbestendig en heel actueel blijken te zijn.

Ik ben Dirk de Bruin en ik denk dat wij al volledige kringlooplandbouw bedrijven. We beheren gescheperde en ongescheperde kuddes van zo’n 300 runderen, schapen en Exmoor Pony´s in 2000 hectare natuur-bos-duingebied lopen

Joost van Strien is biologisch dynamisch akkerbouwer en caring farmer. We ploegen niet en gebruiken geen drijfmest. Sterker nog, sinds 2020 gebruiken we helemaal geen dierlijke mest meer.

De mest van onze koeien komt naast het tuinafval, wat we zelf composteren, weer terug op de tuin. Daarnaast probeer ik met zo min mogelijk grondbewerking de bodem niet teveel te verstoren en gezonder te maken.

Heel mijn denken en handelen is gericht op het in bedrijf stellen van kringlopen en er zoveel als mogelijk van benutten en in elkaar door laten werken. Voorbeelden: het overtollig groen uit de tuin gaat naar de kippen in de ren.

Samen met de Caring Community hoopt hij de komende jaren de transitie te maken waarbij we een belangrijke omslag maken: ‘We gaan niet meer niet meer produceren wat we willen consumeren, maar we gaan consumeren wat de aarde kan produceren”.

Voor mij staat circulair produceren als onderdeel van het ecosysteem en het verbinden van mensen met voeding centraal. Voor de voerstromen zet ik, waar het kan, reststromen vanuit de omgeving in. Onze varkens leven uitsluitend van restproducten van de groenteboer, kaasmaker, bierbrouwer en bakker uit de buurt.

De tijd van de nieuwe generatie Venner is aangebroken en wij gaan het anders doen. Het is tijd voor een duurzame oplossing voor de lange termijn: een voedselbos.

Een boerderij is een knooppunt van nutriënten en moet die zo veel mogelijk inzetten voor goed voedsel en zo min mogelijk verspillen. Dit is ook belangrijk voor de gezondheid van de mensen die het voedsel eten en de gezondheid van de bodem en het bodemleven.

Wij noemen onze manier van werken "natuurlijke efficiëntie": samen werken met de natuur!

We vinden dat er nog erg veel te winnen is op het gebied van verduurzaming van de maatschappij in het algemeen en de rol van goede voeding in het bijzonder. We herkennen veel van de visie vanuit Caring Farmers en willen graag bijdragen om de kennis van verduurzaming te verspreiden.

Wij gaan er van uit dat alles wat leeft een dynamisch geheel vormt met elkaar en dus merkbaar of niet een invloed heeft op elkaar. Optimistisch bekeken zal de mens van de toekomst veel sterker de behoefte voelen zich te voeden met 'diversiteit'. De stap om de aarde te laten geven wat ze te bieden heeft is mogelijk doordat abonnees wekelijks onze groenten afnemen.

Om een duurzame wereld op te zetten waar de natuurgebieden en boeren samen gaan en elkaar versterken met duurzaam en lokaal, biologisch voedsel voor eerlijke prijs voor burgers die het live kunnen volgen!

We zijn door zonnepanelen en een kleine windmolen zelfvoorzienend in elektriciteit. Sinds 2018 is er een kaasmakerij en een Landwinkel, waar we onze eigen producten en streekproducten verkopen. ‘Van boer naar bord’, met korte, transparante lijntjes, dat doen we graag.

Door onze manier van zorg voor de natuur uit te dragen, hopen we andere boeren te inspireren en te laten zien dat het roer niet altijd helemaal om hoeft om een verschil te kunnen maken.

Regeneratieve landbouw groeit levende bodem, vangt CO2 af, vermeerdert de biodiversiteit en groeit kwantitatief veel en hoogwaardig voedsel. Onze missie is het faciliteren van leven. Wij willen met Bodemzicht laten zien dat regeneratieve landbouw een serieus alternatief is voor de huidige landbouw; en dat je met landbouw biodiversiteitsverlies en klimaatverandering kunt tegengaan.

Boer Sil is biologisch groente- en graanteler. Werken met paarden is leuker en voorkomt gebruik van fossiele brandstoffen.

De zorg voor de dieren, de variatie aan grassen en kruiden, de gematigde bemesting, dat alles proef je terug in onze producten.

Familie Jochems runt de gemengde en duurzame Boerderij van Bertus en Riek, hun grootouders. De consument bewust maken is hun doel.

Als aan boer Henk wordt gevraagd “wat voor bedrijf heeft u?”, heeft hij er maar één woord voor nodig: “bijzonder”. Op de boerderij en bij topkoks in de omgeving kunnen mensen genieten van gezonde gerechten van groenten die (h)eerlijk geteeld zijn.

“De relatie tussen mens en groente is helemaal weg”, stelt Tineke. Met de Zaderij teelt ze nu zaadvaste zaden, volgens biodynamische visie.

Kasper, Rubie, Eise, Anne en Aisha zijn de landbouwondernemers van Landgoed Rorik. In 2018 won Kasper met Studio Valkenier en Atse Hamers een tender en ‘Landgoed Rorik’ was geboren.

Mik Wrekenhorst teelt samen met moeder en vriend groenten in een pluktuin van 1,6 hectare voor 45 gezinnen/oogsters. Ze teelt groenten, fruit, kruiden en bloemen van voornamelijk eenjarige groentesoorten in de volle grond en koude kasgroenten zoals tomaten en komkommers. Daarnaast is er wat klein fruit en een kruidentuin.

Heerlijk Westerwolds Land is een akkerbouwperceel van 2,4 hectare omgeven door zo'n 1,6 hectare voedselbos. De voedselbossen die het perceel omringen dragen bij aan deze bodemgezondheid en aan biodiversiteit. Het project gaat niet om 'opbrengst per hectare' maar om 'waarde per hectare': voor de bodem, dieren, consumenten, boeren en de aarde.

De Tuin van Best is een stadstuinderij in Best die direct teelt voor zowel de consument als de horeca. Dat doen ze met zorg en respect voor bodem, mens, dier en natuur. De werkwijze is ecologisch om zo een eerlijk, duurzaam en vooral kwalitatief hoogwaardig product af te leveren. Dat houdt in dat De Tuin van Best geen kunstmest gebruikt of chemische gewasbeschermingsmiddelen. De bodem wordt gevoed met groencompost en bokashi. Ook wordt er actief gewerkt om een grote diversiteit aan planten en dieren in de tuin te krijgen voor balans in het tuin-ecosysteem.

Eetbaar hout is de naam voor boomstammen die zijn ingeënt met het broed van een bepaalde schimmel. De schimmel produceert een paddenstoel die we kunnen eten. Het is een manier om op een verantwoorde manier om te gaan met natuurlijke hulpbronnen, zonder verspilling en met een lage technologische input. Bij Groene Takken verkopen ze niet alleen deze geënte stukken hout, maar geven ze ook workshops en lezingen hoe je zelf paddenstoelen kan kweken. Als boerderij, bedrijf of gewoon particulier. 

Het bedrijf van Wim, Thecla en zoon Ron ligt in Stoutenburg, gemeente Leusden. Boerderij tussen de Hagen is een echt familiebedrijf die al verschillende generaties bestaat. In 1997 besloten Wim en Thecla om een biologische bedrijfsvoering toe te passen. Op dat moment molken ze de koeien in een melkstal. Als je vandaag de dag zal langskomen zie je dat de 85 koeien worden gemolken in een melkrobot en lopen er naast koeien, ook kippen en varkens op de boerderij.

Vanuit Stichting Straatboer zijn we aan het ‘boeren op straat’. In de breedste zin van het woord. Zo creëren we op pleinen in de stad openbare eetbare plukplekken, faciliteren we een buurtmoestuin, vergroenen we versteende voortuinen (van woningcorporaties) en realiseren we eetbare plukplekken bij bedrijven op bedrijfsterreinen. Alles met als doel om bewoners en bedrijven te inspireren en enthousiasmeren om met vergroening bezig te gaan en de meerwaarde ervan in te laten zien.

Wij zijn Chris en Marjanne Borren, pluimveehouders in Voorthuizen. Sinds 1999 hebben wij biologische legkippen die vrij kunnen rondlopen in een grote uitloop. De uitloop staat vol met bomen, struiken en houtwallen en wordt naast onze kippen ook bewoond door veel andere vogels zoals mussen, vinken, merels, winterkoninkjes, roodborstjes, Vlaamse gaaien en helaas ook door haviken en buizerds die regelmatig een kip vangen.

Rike heeft een gangbaar melkveebedrijf samen met haar ouders Govert en Ditte. De vaarskalfjes blijven zo’n 3 maanden bij de koe en de stierkalfjes blijven twee weken bij de kudde waarna ze worden verkocht. Dit doen al ongeveer 15 jaar met veel succes. Ik heb me aangesloten bij de Caring Farmers omdat ik graag onze kennis hierover deel met andere boeren, zodat we het samen voor nieuwe boeren makkelijker kunnen maken om ook kalveren bij de koe te gaan houden.

Boer Charl van de Sande uit Zeeland houdt al 6 jaar kalfjes bij de koe. Samen met andere boeren hoopt hij te zorgen dat dit veel gewoner wordt in Nederland. En dat de stierkalfjes een beter leven krijgen.

Boerderij Eyckenstein is een gemengd bedrijf met Jersey vleesvee en akkerbouw in de bossen van landgoed Eyckenstein op de grens van Maartensdijk en Bilthoven. Boer Jacob Beeker houdt hier op een natuurinclusieve manier de stierkalveren van o.a  boerderij Remeker, ook Caring Farmer. Op het moment lopen er zo een 120 prachtige Jersey stiertjes rond op het landgoed.