Een onzichtbare, giftige sluier ligt over ons land. Daar zou wat ons betreft als eerste het gesprek over moeten gaan. PFAS – een verzamelnaam voor chemische stoffen die zich ophopen in het milieu – zit overal. In de lucht, in het water, in de grond. En dat is ongezond voor ons allen, en verdient ophef en actie.
PFAS zo blijkt, hoopt zich op in eieren van kippen die wormen eten. En nu – vlak voor Pasen wordt met een advies van het RIVM om geen hobby eieren meer te eten – het onderwerp nu in de media versmald tot het eten van hobby eieren.
Voor een hobbyhouder een grote schok. Stel je voor: een verse ochtend, de dauw op het gras, een kip scharrelt tevreden door het groen, zoekt een wormpje, legt een ei. En dan komt het RIVM met het advies: eet die eieren niet meer. Want: PFAS. En nu? Voor hobbyhouders vervelend, maar voor kleinschalige ‘commerciële’ pluimveehouders die vanwege gebrek aan regelgeving worden geschaard onder ‘hobbykippen’ echt een groot probleem.
Onderzoek hobbykip eieren
Het RIVM onderzocht op 60 locaties de hoeveelheid PFAS in hobbykippen eieren en adviseert naar aanleiding van hun onderzoek om geen eieren meer te eten van hobbykippen omdat er een te groot risico is voor een hoge blootstelling aan PFAS.
Dat advies is ten eerste erg kort door de bocht, want
- er zijn grote lokale verschillen.
- er is een groot verschil tussen hobbykippen die een paar eieren leggen en tussen de locaties die 250 kippen houden die eieren leggen voor de verkoop.
Hoe dan ook, heeft de uitspraak van RIVM grote gevolgen voor kleinschalige ‘commerciële’ pluimveehouders.
Caring Farmers zoekt steun voor boeren door meer onderzoek
Caring Farmers wil deze boeren ondersteunen met aanvullend onderzoek en zoekt 10-20.000 euro om de eieren van zo’n 50-100 houders te laten onderzoeken. Er zijn namelijk aanwijzingen dat bij deze kippen – die toch best veel eieren in een jaar leggen – , de concentratie wél veilig is aangezien de PFAS over meer eieren wordt verdeeld dan bij échte hobbykippen die slechts een paar eieren per jaar leggen.
Kunnen die houders dat zelf niet betalen? Dat zou de omgekeerde wereld zijn. De overheid die jarenlang PFAS-verspreiding heeft toegestaan, zou deze kosten moeten vergoeden. Of de PFAS-industrie zelf natuurlijk.
Lees meer onder foto.
Verdere uitleg: waar gaat dit precies over en waar gaan we heen?
PFAS is een stof die zich ophoopt in de voedselketen – van grond tot insect- via voeding in de kip. Hoewel bij de meeste dieren PFAS zich ophoopt in het lichaamsvet en -eiwit, heeft een leghen naast lichaamsvet voor opslag ook een belangrijke afvoer: het ei. Hoewel een hen kuiken al geboren wordt met ruim 10.000 eicellen, ontwikkelen deze zich pas als ze aan de leg gaat. Om van een klein eicelletje tot de afmeting van een eidooier te groeien duurt ca 2 weken. Gedurende deze 2 weken worden vetoplosbare en eiwitbindende stoffen afgezet in de dooier. Dus ook PFAS.
Vanwege hun potentiële gezondheidsrisico’s heeft de EFSA (Europese Autoriteit voor voedselveiligheid) in 2020 de toelaatbare wekelijkse inname van de som van vier specifieke PFAS (PFOA, PFNA, PFHxS en PFOS) vastgesteld op 4,4 nanogram per kg lichaamsgewicht per week. Het onderzoek van de RIVM heeft op 60 locaties in Nederland hobbykipeieren onderzocht op de aanwezigheid van PFAS en berekend hoeveel eieren men per week maximaal zou mogen eten om niet over de 4,4 nanogram per kg per week te komen.
Grote lokale verschillen: veilig 0 tot >4 eieren per week eten
De uitslag is zorgwekkend: Op 31 locaties bleek dat mensen teveel PFAS binnenkregen als ze slechts één ei of minder eten per week. Op 10 locaties zou men hooguit één ei per week kunnen eten, op vijf locaties gold dit voor maximaal twee eieren per week, op drie locaties voor maximaal drie en op twee locaties voor maximaal vier. Slechts op negen locaties konden mensen meer dan vier eieren per week eten zonder de grens van 4,4 nanogram/kg/week te overschrijden.
Wetgeving verplicht producenten van levensmiddelen, dus ook eieren, dat er op PFAS wordt gemonitord (verordening 2022/1431). De NVWA controleert steekproefsgewijs en heeft naar aanleiding van eerdere verontrustende bevindingen bij hobbykippen op 41 locaties eieren onderzocht. De legsector zelf (Avined) heeft in 2023 ook op 90 locaties gemeten. In geen van deze eieren werden de PFAS-normen overschreden.
Regenwormen en ophokplicht
Hoe het kan dat in eieren van hobbykippen wel PFAS zit en in commerciële eieren niet, is deels duidelijk. Regenwormen lijken een rol te spelen. Dat komt omdat wormen eiwitrijk zijn en de meeste PFAS-stoffen zich goed hechten aan eiwit. De ophokplicht moet in dit verhaal niet over het hoofd worden gezien: bijna het gehele afgelopen jaar gold een ophokplicht voor kippen. Dan is de regenworm ver weg. Ook kippen die vrije uitloop-eieren leggen lopen nauwelijks buiten.
Dus waar gaan we heen? Is Nederland bedekt met een deken van PFAS die via regenwormen onze eieren vergiftigd? Dit zou zomaar het topje van een ijsberg kunnen zijn. In het milieu zit enorm veel PFAS dat niet afbreekt, ‘forever chemical’ is niet voor niets de bijnaam. Vooral Nederland en België spannen de Europese zwarte kroon. Kippeneieren zijn onderdeel van een voedselketen waarbinnen PFAS zich ophoopt.
De angst varieert van 0-100%
De angst voor de blootstelling aan PFAS varieert tussen mensen van nul tot 100. Sommige mensen dragen geen waterproof mascara (bevat PFAS), bakken zonder bakpapier (bevat PFAS), koken niet in pannen met anti-aanbaklaag (PFAS), zwemmen niet meer in natuurlijke plassen (PFAS) en eten geen eieren van kippen die buiten lopen (jawel, PFAS). Andere maken een afweging en zwemmen nog 2 x per week in natuurplassen en sturen hun eieren in voor PFAS onderzoek (kan bij het Normec https://normecfoodcare.com; ca €200).
De kip wil naar buiten
Wat wijsheid is, is niet te zeggen. Het lijkt erop dat PFAS niet meer is te ontwijken. Het is een keus om controle te forceren door dieren uit hun natuurlijke leefomgeving te halen, binnen te houden en voer vanuit ver weg te voeren. Caring Farmers staat voor dieren die op een natuurlijke manier worden gehouden. Met toegang tot de buitenlucht en aarde om in te scharrelen.
Industrie en overheid aan zet
We zullen als maatschappij de industrie aansprakelijk moeten stellen voor het in gevaar brengen van de gezondheid van mens en omgeving; we zullen veel strenger om moeten gaan met het toelaten van nieuwe (en oude) stoffen. En ondertussen moeten we met de PFAS die al in ons milieu zit, leren omgaan. Hoe? dat zullen we moeten onderzoeken.
