Doelsturing. Het is het nieuwe toverwoord en als Caring Farmers zijn we daar niet tegen. Helemaal niet. Een ander beleid is nodig, en doelsturing zou die oplossing kunnen zijn waarbij alle boeren voortvarend aan de slag gaan met verduurzaming op een manier die bij hun past.
Doelsturing zou met de juiste set aan KPI’s en beleidsmaatregelen kunnen leiden tot blije boeren die ieder op hun erf werken aan natuurherstel, betere waterkwaliteit, een gezonde bodem en minder uitstoot van stikstof en broeikasgassen.
Onder het huidige beleid en de huidige instrumenten is de boerenstand enkel gekrompen, maar werden de problemen niet opgelost. We vinden het dus een goed idee om beleid en modellen nog eens goed onder de loep te nemen. Hier zijn we het dus allemaal over eens, van LTO tot FDF tot Caring Farmers: willen we een gezonde boerenstand behouden, dan zijn andere beleidsinstrumenten nodig.
Een nieuwe set KPI’s is daarbij nodig. Want behalve veel gangbare boeren klagen ook biologische, biodynamische, kleinschalige en andere afwijkende boeren. Ook zij kunnen niet uit de voeten met de huidige KPI’s en rekenkundige modellen waardoor de ene boer het op papier geweldig doet en de ander helemaal niet.
We lichten ter illustratie enkele KPI’s uit die nu niet richting integrale verduurzaming van de landbouw sturen, en die daarom in onze ogen niet geschikt zijn om in te zetten als doelsturing. We kiezen daarbij de KringloopWijzer voor melkvee. Deze tool die oorspronkelijk bedoeld was om melkveehouders inzicht te geven in hun eigen bedrijfsvoering, maar die in de toekomst zal worden ingezet voor doelsturing voor de ‘doorontwikkeling van de landbouw’. Wat er bijvoorbeeld misgaat, is dat de KringloopWijzer veel klimaatcredits geeft aan boeren die Bovaer gebruiken (een poeder van DSM wordt toegevoegd aan het koeienvoer om de methaanuitstoot uit de maag van de koe te verminderen) en maar weinig aan een (biologische) bedrijfsvoering zonder kunstmest en met veel weidegang terwijl dat ook bijdraagt aan methaanreductie. Topmarketing en lobby van DSM, jammer voor boer en koe!
De Wijzer werkt ook met een verouderd graslandmodel dat geen onderscheid maakt in productief of extensief kruidenrijk grasland of oud grasland, terwijl het effect voor de natuur en bodem groot is. Boeren die kruidenrijk grasland hebben, worden momenteel zelfs gekort in de Wijzer in plaats van beloond.
Een ander heikel punt dat momenteel bediscussieerd wordt, is of er straks gestuurd gaat worden op reductie van uitstoot van broeikasgassen per kg product, of per hectare. De huidige focus op methaanreductie per kg stuurt veehouders om meer melk of vlees uit een dier te halen, en dat gaat over het algemeen middels meer krachtvoer en fossiele kunstmest. Sturen op een lagere uitstoot CO2-eq per hectare, stuurt juist op daadwerkelijke reductie van broeikasgassen en tegelijkertijd op meer biodiversiteit en zou een veel betere keuze zijn. (We schreven hier al eerder over.)
We denken dus actief mee over verbetering. Maar hoe meer we horen over doelsturing, hoe meer we ons de vraag stellen: is doelsturing niet gewoon een prachtig nieuw toverwoord om te vertragen? Is het hele opgetuigde circus aan overleggen tussen overheden, agro-industrie, adviesbureaus, NGO’s en boerenorganisaties over governance en KPI-taal niet vooral ingericht om maar één doel te bereiken? Dat broodnodige middelensturing op kunstmest en krachtvoer nog zeker twee jaar wordt uitgesteld? En zit de agro-industrie niet aan elke overlegtafel om straks goed geld te verdienen aan de boer die dure meetapparatuur en mestvergisters koopt?
Zolang dit dure doelsturingscircus loopt, werken we niet aan echte oplossingen: de bron van het stikstofprobleem – veevoerimport en kunstmest – aanpakken. En dat betekent middelensturing. Zolang we dat niet doen, werken we vooral aan het behoud van de agro-industrie. Dat leidt tot het verdwijnen van boeren en nog meer schaalvergroting, tot een platteland dat steeds stiller wordt door minder boeren, minder vogels en minder insecten.
Geheel nieuwe KPI’s die sturen op natuurinclusieve kringlooplandbouw zijn belangrijk, zoals een nieuwe KPI die stuurt op bv dubbeldoeldieren of op minder soja in het veevoer. En doelsturing is een welkome aanvulling op het beleid. Maar het is geen tovermiddel. Het dient te worden ingepast in een langetermijnvisie op natuur en voedsel en het is aanvullend op concrete bronmaatregelen voor een snelle reductie van kunstmest-, en middelengebruik, veevoerimport. En op concrete maatregelen rondom dierenwelzijn zoals verplichte weidegang en verbod op ingrepen.
De problemen met watervervuiling, natuur, dier, klimaat en krimpende boerenstand worden steeds nijpender en we hebben een systeemwijziging nodig. Een transitie en geen doorontwikkeling. Dat zal niet makkelijk zijn. Maar zolang we niet starten, zijn we bezig met pappen en nathouden terwijl het kalf langzaam verdrinkt in zijn eigen stront.
Door Arink, Raad van Advies en David Luijendijk, Bestuurslid
Dit artikel werd ook gepubliceerd in Nieuwe Oogst:
